zwangerschap

Tips en adviezen

Tijdens de zwangerschap kan er een breed scala aan klachten voorbij komen, maar dit hoeft natuurlijk niet! Iedereen is anders en zo ook iedere zwangerschap. 

Tijdens de zwangerschap kan er een breed scala aan klachten voorbij komen, maar dit hoeft natuurlijk niet! Iedereen is anders en zo ook iedere zwangerschap. 

Heb je een vraag?

06 - 3318 7889

We hebben hieronder een opsomming gemaakt van de meest voorkomende zwangerschapsklachten. Wellicht interessant om even door te lezen.  Daarnaast vind je hier ook tips over voeding en leefstijl. 

Mocht je vragen hebben of bezorgd zijn, dan mag je ons altijd bellen voor advies of gewoon om even te overleggen!

Aambeien

Aambeien zijn bloedvaten die uit de anus naar buiten komen. Ze kunnen dik en gezwollen zijn. Vaak zijn ze ook gevoelig. Tijdens de zwangerschap ontstaan ze door hormonen die e voor zorgen dat de vaatwanden minder sterk zijn. Daarnaast zorgt de groter wordende buik voor meer druk op het rectum, waardoor aambeien eerder kunnen ontstaan. Ook kunnen ze ontstaan wanneer je moeizame stoelgang hebt en veel moet persen. Tijdens de bevalling kunnen aambeien ontstaan tijdens het persen.

Ter voorkoming van aambeien is het belangrijk om vezelrijk te eten en goed te drinken. 2-3 liter water per dag. Dit zorgt er voor dat je ontlasting zo zacht mogelijk blijft. Soms kan je het niet helemaal voorkomen en ontstaan aambeien toch. Je kan ze dan insmeren met Curanol om ze zo snel mogelijk te laten slinken. Het meest belangrijk blijft dan ook om je eet en drinkgewoonten zo optimaal mogelijk te houden.

Bandenpijn

Je hebt vast wel gehoord van bandenpijn. Maar wat is het nu precies? Je baarmoeder is in je bekken vastgemaakt aan banden (ligamenten). Wanneer je baarmoeder groeit en dit is zeker zo bij een eerste kindje, dan worden de banden opgerekt. Dat kan wat pijnlijk zijn. De pijn die je voelt is vaak een stekende pijn in je liezen, het ontstaat plotseling en is ook zo weer weg. Deze ontstaat meestal bij bewegingen zoals opstaan, traplopen, omdraaien. Bandenpijn kan geen kwaad en is zeker niet gevaarlijk. Twijfel je of wat je voelt bandenpijn is, of houdt de pijn aan, neem dan altijd contact met ons op.

Bandgevoel in de bovenbuik

Bij een groeiende buik is het normaal dat je aan het einde van de zwangerschap last hebt van druk rond je maag, dus echt midden op je buik. Heb je echter het gevoel dat iemand een hele strakke band of riem aanspant rond je buik, of heb je het gevoel dat er een olifant op je zit, neem dan contact met ons op. Soms heeft dit namelijk te maken met een stijgende bloeddruk.

Bekken- en rugklachten

Onder invloed van hormonen verandert je bekken in de zwangerschap. Dit is om ruimte te maken voor het kindje dat door je bekken moet. Dit noemen we verweking van het bekken. Het kan tot gevolg hebben dat dit bekken- en of rugklachten geeft. Dit komt onder andere omdat je vaak onbewust je houding gaat veranderen. Ook geven je buikspieren steeds minder steun. Het is belangrijk om je bewust te zijn van je houding. Om rugklachten te voorkomen en/of te beperken kan je de volgende dingen proberen:

  • Probeer ontspannen, maar redelijk recht op een stevige stoel te zitten.
  • Doe je benen niet over elkaar, maar zet je voeten naast elkaar plat op de grond.
  • Draag goede schoenen die voldoende steun bieden en laat de hakken in de kast staan.
  • Wanneer je uit bed komt, draai dan eerst op je zij en hang je voeten buiten het bed voordat je omhoog komt.
  • Wees voorzichtig met tillen en bukken.
  • Als je veel moet lopen kun je een sjaal strak om je bekken knopen voor extra ondersteuning.
  • Vaak kan het prettig zijn om stevige lagen kleding om je buik te dragen.
  • Begin niet te snel met het dragen van een echte bekkenband. Dit vermindert de kracht van de spieren. Draag een bekkenband het liefst alleen in overleg met een fysiotherapeut.
  • Zoek een fysiotherapeut op. Vaak kan je met één consult al een heel eind komen door tips die je krijgt. Soms is het nodig om langer behandeld te worden. Wacht niet met het opzoeken van een fysiotherapeut tot de klachten heel ernstig zijn of het je helemaal beperkt heeft.
  • Blijf vooral in beweging. Dit houdt je spieren soepel en sterk. Fitness je graag, bespreek dan met een instructeur welke oefeningen geschikt zijn en richt je voornamelijk op het krachtig houden van je rugspieren.
  • Neem voldoende rust.
  • Soms is het nodig om je werkzaamheden aan te passen als je een zwaar beroep hebt, of juist wanneer je een voornamelijk zittend beroep hebt.

Echte bekkeninstabiliteit komt gelukkig zelden voor.

Heb je vooral last van je nek en schouders? Dan gaat het vaak om gespannen spieren. Let er dan op dat je voldoende ontspant, doe eventueel ontspanningsoefeningen. Heeft het regelmatig tot gevolg dat je er spanningshoofdpijn van krijgt, zoek ook dan eens een fysiotherapeut op.

Blaasontsteking

Tijdens de zwangerschap ben je gevoeliger voor een blaasontsteking dan buiten de zwangerschap. We weten dat de kans groter is dat je een blaasontsteking krijgt wanneer je dit buiten de zwangerschap ook wel eens hebt.

Buiten de zwangerschap herken je een blaasontsteking vaak aan een pijnlijk of branderig gevoel bij het plassen. Tijdens de zwangerschap heb je dat echter vaak niet. Je kan het dan herkennen aan een zeurderig gevoel in je onderbuik, loze aandrang en/of harde buiken. Loze aandrang betekent dat je vaak het gevoel hebt dat je nodig moet plassen, maar dat er dan maar een klein beetje urine komt. Harde buiken heb je vaak later in de zwangerschap, na de 20e week. Je urine kan een stuk sterker ruiken als er sprake is van een blaasontsteking. Ook is je urine mogelijk troebel en heeft het een hele gele of geconcentreerde kleur. Het hoeft niet zo te zijn dat je alle bovenstaande klachten hebt.

Als een blaasontsteking langer blijft bestaan kan je koorts krijgen en pijn in je rug. Uiteindelijk kan het leiden tot een pijnlijke nierbekkenontsteking.

Het is belangrijk dat een blaasontsteking tijdig behandeld wordt. Uiteindelijk kunnen de harde buiken namelijk over gaan in weeën en kan een ontsteking in het lichaam er voor zorgen dat je te vroeg bevalt. Bij twijfel over een blaasontsteking neem contact met ons op of laat de urine laagdrempelig controleren door je huisarts. Hij/zij kan je dan antibiotica voorschrijven die je mag gebruiken tijdens de zwangerschap. Vraag altijd of de urine op kweek kan worden gezet en laat na de antibioticakuur je urine nogmaals controleren om te bepalen of het volledig schoon is.

Bloedneuzen/bloedend tandvlees

Tijdens de zwangerschap zijn alle slijmvliezen beter doorbloed dan normaal. Slijmvliezen bevinden zich in je mond, in je neus, in de vagina en op de baarmoedermond. Door die verbeterde doorbloeding kan het ook zijn dat de slijmvliezen eerder bloeden. Zo krijg je bijvoorbeeld gemakkelijk een bloedneus als je een keer hard niest of je neus snuit. Sommige vrouwen krijgen ook spontaan een bloedneus. Het kan geen kwaad en je kunt het niet voorkomen.

Je tandvlees bloedt gemakkelijker dan normaal, maar let er wel goed op dat je tandvlees niet ontstoken is of raakt. Zorg dat je je tanden goed poetst en flost. Want evenals bij een blaasontsteking, kan ook een ontsteking aan het tandvlees uiteindelijk gevaarlijk zijn voor de zwangerschap. Het kan leiden tot vroeggeboorte of een kindje met een te laag geboortegewicht. Ga dus regelmatig naar de tandarts en zorg er voor dat je mond in goede conditie is en blijft!

Bloedverlies

Bloedverlies in het begin van de zwangerschap houdt lang niet altijd in dat je een miskraam krijgt. Er zijn veel vrouwen die in het begin van hun zwangerschap wat donkerrood, helderrood, bruin of roze vaginaal bloedverlies hebben. Meestal is het dan zo dat er een klein bloedvaatje in de vagina of op de baarmoedermond beschadigd is. Dit kan komen door bijvoorbeeld sporten, moeilijke ontlasting, of na gemeenschap. Over het algemeen zijn deze oorzaken van vaginaal bloedverlies niet gevaarlijk voor de ongeboren baby.

In de meeste gevallen gaat het beetje bloedverlies snel weer over. Het gaat van helderrood naar bruin, waarna het helemaal stopt.

Ook later in de zwangerschap kan je een beetje bloedverlies hebben. Dit kan de zelfde oorzaken hebben als eerder genoemd. Wanneer het echter zo veel is als bij een menstruatie, of als je er buikkrampen bij krijgt, dan is het altijd een reden om direct contact met ons op te nemen. Bij twijfel of ongerustheid mag je natuurlijk ook gewoon contact met ons opnemen.

Brandend maagzuur

Brandend maagzuur in de zwangerschap kan een aantal oorzaken hebben. Door de hormonen die je aanmaakt sluit het maagklepje niet meer even goed, waardoor het zuur in je maag eerder in je slokdarm terecht kan komen. Dit kan er voor zorgen dat je al aan het begin van de zwangerschap wat last hebt van maagzuur, zeker wanneer je gaat liggen.

Later in de zwangerschap is ook de groter wordende buik een oorzaak van maagzuur. De baarmoeder drukt tegen je maag aan, waardoor je minder kunt eten en ook het maagzuur sneller in je slokdarm terecht komt. Eet dan ook steeds kleine beetjes om de klachten te beperken.

Je voedingspatroon is ook van invloed op de aanmaak van maagzuur. Probeer vet en pittig voedsel te vermijden, hiervoor moet je maag meer maagzuur aanmaken om het te verteren. Laat koolzuurhoudende dranken en zure dranken zoals vruchtensap staan, zeker vlak voor het naar bed gaan.

Heb je als je naar bed gaat vooral last van maagzuur dan kan je de volgende dingen proberen. Eet niet meer (te veel) vlak voordat je naar bed gaat. Neem een paar lepels (vanille)vla voordat je gaat liggen. Dit is vrij zwaar en houdt het maagzuur beter in je maag. Leg eventueel iets onder de poten van het hoofdeinde van je bed. Zo ligt je hoofd iets hoger en heb je vaak minder last.

Is het niet op te lossen met bovenstaande tips en heb je toch erg last van maagzuur, dan kan je Rennie tabletten, Antagel of Gaviscon nemen. Neem er niet te veel van en neem het niet in plaats van het toepassen van de tips. Mocht ook dat niet voldoende helpen, neem dan contact op met de huisarts, hij/zij kan in dit geval wat voorschrijven.

Buikpijn

Buikpijn tijdens de zwangerschap kan veel verschillende oorzaken hebben en is vaak onschuldig. We bespreken de meest voorkomende oorzaken. Bij twijfel, bel altijd met ons!

Aan het begin van de zwangerschap kan je een zeurderig, wat kramperig gevoel hebben. Dit is vaak het geval als je zwanger bent van je eerste kindje. Je baarmoeder is een spier en wanneer je kindje gaat groeien in je baarmoeder, moet die spier oprekken. Dat kan gepaard gaan met wat krampen. Vergelijkbaar met menstruatie-achtige krampen. Deze zijn onschuldig. Gaat het gepaard met bloedverlies of moet je daarbij heel vaak plassen, neem dan contact met ons op.

Als je een heel volle blaas hebt, bijvoorbeeld ‘s ochtends en je gaat plassen, dan kan het zijn dat je daarna even buikpijn hebt. Dit komt omdat je blaas de baarmoeder aan de kant heeft geduwd. Deze moet vervolgens weer op zijn plaats terecht komen en dit kan wat krampen geven.

Gedurende de zwangerschap kan je harde buiken krijgen. Je voelt dan dat je buik helemaal aanspant en daarna weer ontspant. Harde buiken kunnen zonder aanleiding ontstaan, zomaar en spontaan. Het kan echter ook een aantal oorzaken hebben, bijvoorbeeld een blaasontsteking (zie kopje blaasontsteking), als je heel druk bent geweest die dag, als je een flink stuk aan het lopen bent, de baby heel druk aan het bewegen is of nadat je een orgasme hebt gehad. Harde buiken zijn er vaak ineens en kunnen soms zelfs enkele minuten aanhouden. Een harde buik kan oncomfortabel zijn, maar zou niet echt pijnlijk moeten zijn. Er kan wat regelmaat in zitten, maar dit zou snel moeten verdwijnen als je gaat liggen met een kruik tegen je buik of als je een lekkere warme douche neemt.

Voorweeën heb je meestal aan het einde van de zwangerschap. Ze zijn in vergelijking met echte weeën niet heel regelmatig en kunnen in tegenstelling tot harde buiken wél pijnlijk zijn. Ze bouwen net als weeën langzaam op en zakken weer langzaam af. Vaak zakken voorweeën in een andere houding weer af, of als je een kruik tegen je buik aan legt of lekker in bad gaat of gaat douchen. Voorweeën hebben een functie, ze helpen het kindje indalen en zorgen er voor dat de baarmoedermond soepeler wordt en soms al wat gaat verstrijken of ontsluiten. Soms voel je de voorweeën ook in je rug en niet alleen in je buik.

Ben je nog geen 37 weken zwanger bel ons altijd als je buikpijn hebt die regelmatig komt en gaat, pijnlijk zijn en/of gepaard gaan met bloedverlies of slijmverlies. Ben je meer dan 37 weken zwanger en mag je dus al bevallen, bel dan in ieder geval bij weeën die elke 4-5 minuten komen. Bel altijd bij twijfel of ongerustheid!

Carpaal tunnel syndroom (slapende/pijnlijke handen)

Tijdens de zwangerschap kun je vocht vasthouden. Vaak is dit het best zichtbaar in je voeten en vingers. Maar het gaat ook in ander weefsel zitten, zoals in je pols. Dit kan er voor zorgen dat de zenuwen onder druk komen te staan. Dit geeft een tintelend en doof gevoel in je vingers. Ook kan je er minder kracht door in je handen hebben. Er is helaas niet zo veel aan te doen en gaat meestal vanzelf weer over na de zwangerschap. Sommige vrouwen hebben er echter baat bij om de polsen te spalken. Bijvoorbeeld doormiddel van polsbeschermers. Dit kan vooral ‘s nachts prettig zijn.

Duizeligheid/flauwvallen

In de zwangerschap daalt vaak je bloeddruk, dat is gunstig, omdat je bloeddruk aan het einde van de zwangerschap weer stijgt. Het gebeurt onder invloed van hormonen. Het is alleen zo dat de aanpassingen die je lichaam aan het begin van de zwangerschap maakt een beetje „overdreven” zijn voor de termijn. Hierdoor kan het zijn dat je bloeddruk snel daalt bij het opstaan of bukken. Dit kan er voor zorgen dat je even duizelig bent, het zwart voor je ogen wordt, of dat je flauwvalt.

De meest voorkomende oorzaak van flauwvallen tijdens de zwangerschap is echter een lage bloedsuikerspiegel. Het is belangrijk voor jou, maar ook voor je kindje om je bloedsuikerspiegel zo stabiel mogelijk te houden. Eet daarom regelmatig kleine maaltijden. Liever 6x op een dag dan 3x. Aan het begin van de zwangerschap kan je het beste elk uur een beetje eten. Zo blijft je bloedsuikerspiegel mooi stabiel en wordt je niet zo snel duizelig. Je bloedsuikerspiegel blijft het beste stabiel door het eten van koolhydraten die geleidelijk door je lichaam worden opgenomen, zoals volkoren pasta, zilvervliesrijst of volkorenbrood. Door snelle suikers wat bijvoorbeeld in snoep en chocolade zit, gaat de suikerspiegel juist veel meer op en neer.

Mocht je toch een keer flauwvallen, ga dan niet direct zitten of staan als je wakker wordt. Dan is de kans groot dat je opnieuw onderuit gaat. Drink iets zoets, nu wel met snelle suikers en kijk hoe je je voelt. Ga daarna eerst rustig zitten en eet iets voordat je weer aan de wandel gaat. Vaak voel je het van tevoren aankomen dat je gaat flauwvallen. Het gebeurt vaak in ruimtes waar het warm en benauwd is. Zorg dan dat je gaat liggen en vraag of er een raampje open kan. Kom weer overeind als je je beter voelt.

Ben je flauwgevallen en val je op je buik neem dan altijd contact met ons op.

Emoties

Hormonen zijn vreemde dingen en kunnen veel doen met een mens. Ze doen ook veel vóór je. Zo ook in de zwangerschap. Hormonen helpen ervoor zorgen dat je je verbonden gaat voelen met het kindje en bereiden je voor op het moederschap. Het maakt ook dat je je kwetsbaarder wordt. Zo kan het zijn dat oude problemen waarvan je dacht dat je ze verwerkt had, toch weer naar boven komen.

De één heeft eindeloze energie en voelt zich voortdurend blij, leeft op een roze wolk en is bijna high van de hormonen. De ander heeft een grijze wolk. En weer andere vrouwen merken er bijna niets van.

Veel vrouwen hebben een toenemende behoefte aan contact met hun eigen moeder tijdens de zwangerschap Het proces van moeder worden is iets heel bijzonders en uniek, ondanks dat zo veel vrouwen je voor zijn gegaan.

Je bent vaak emotioneler en reageert meer vanuit de emoties. Zo kan het zijn dat je snel boos wordt om iets kleins, wat op dat moment heel belangrijk lijkt. Of je wordt intens verdrietig van het journaal of een film die je kijkt. Het kan ook zijn dat emoties elkaar snel afwisselen, de zogenaamde mood swings.

Laat het gebeuren en een beetje over je heen komen. Realiseer je dat je partner het niet hetzelfde voelt als jij. Meestal is je lichaam rond de 16e week van de zwangerschap wel redelijk gewend aan de hormonen en nemen in ieder geval de stemmingswisselingen vaak af. Kwetsbaarheid en onzekerheid kunnen blijven bestaan. Soms ook door angsten. Heb je angsten, bijvoorbeeld voor de bevalling, of door wat je straks te wachten staat als moeder, bespreek het dan met je partner en met ons. Vaak helpt het al enorm om het bespreekbaar te maken. Deze angsten zijn ook zeker niet abnormaal. De meeste vrouwen zijn wel een beetje bang voor de bevalling. Het is immers een onvermijdelijke gebeurtenis. En of je nou al wel eens of nog nooit bevallen bent, beide situaties kunnen je onzeker maken.

Ervaar je veel stress, kijk dan waar dit vandaan komt. Soms kun je dit zelf en kan je ook de stressgevende factoren aanpakken, maar soms heb je daar wat hulp bij nodig. Geef het aan als dat zo is. Langdurige stress heeft namelijk ook invloed op de ontwikkeling van je kindje.

Merk je echter dat de emoties je leven gaan overheersen en/of ben je gevoelig voor depressies zoek dan contact met ons of de huisarts. Soms is het goed om dan een gesprek met een psycholoog aan te gaan. Het is in ieder geval zo dat wanneer je depressie of ernstige spanningsklachten ervaart tijdens de zwangerschap, dat je die beter tijdens de zwangerschap dan er na kan adresseren.

Harde buiken

Gedurende de zwangerschap kan je harde buiken krijgen. Je voelt dan dat je buik helemaal aanspant en daarna weer ontspant. Harde buiken kunnen zonder aanleiding ontstaan, zomaar en spontaan. Het kan echter ook een aantal oorzaken hebben. Bijvoorbeeld door een blaasontsteking (zie kopje blaasontsteking), als je heel druk bent geweest die dag, als je een flink stuk aan het lopen bent, de baby heel druk aan het bewegen is of nadat je een orgasme hebt gehad. Een harde buik kan oncomfortabel zijn, maar zou niet echt pijnlijk moeten zijn. Er kan wat regelmaat in zitten, maar dit zou snel moeten verdwijnen als je gaat liggen met een kruik tegen je buik of als je een lekker warme douche neemt.

Naarmate je verder zwanger bent heb je vaker harde buiken. De baarmoeder gaat zich meer voorbereiden op de bevalling. Meestal heb je richting het einde van de zwangerschap na elke grote beweging van jou of van het kindje een harde buik.

Wanneer je merkt dat je na een dag werken de hele avond op de bank moet liggen, omdat je veel harde buiken hebt, dan is het goed om je af te vragen of je misschien te veel, te lang, of te hard werkt. Het is goed om dan eens met je werkgever te kijken of er aanpassingen in je werk mogelijk zijn.

Vaak zien we dat je bij een tweede kindje eerder harde buiken hebt. Dit komt meestal omdat je minder tijd hebt om te rusten. Je bent vaak veel in de weer met het oudere kindje. Wanneer je merkt dat je harde buiken je gaan belemmeren, dan is het goed om in je omgeving hulp in te schakelen als dat mogelijk is. Denk dan bijvoorbeeld aan hulp bij huishoudelijke taken.

Niet alle vrouwen merken trouwens dat ze een harde buik hebben. Sommige vrouwen voelen er niets van.

Wanneer je nog niet mag bevallen en je hebt harde buiken die pijnlijk worden en regelmatig beginnen te komen, neem dan altijd contact met ons op.

Hartkloppingen en kortademigheid

Hartkloppingen en kortademigheid zijn veel gehoorde klachten aan het begin van de zwangerschap. Het ontstaat doordat je lichaam zich aan het voorbereiden is op het dragen van een kindje wat een stuk groter is dan het kindje dat je aan het begin draagt. Aan het einde van de zwangerschap heeft je lichaam extra zuurstof en bloed nodig om het kindje van voldoende bloed en zuurstof te voorzien. Hierdoor ga je beter gebruik maken van je longen en heb je een overschot aan zuurstof in je bloed. Dit wordt een „fysiologische hyperventilatie” genoemd. Net als bij een hyperventilatie buiten de zwangerschap geeft dit als klacht dat je juist het gevoel hebt dat je niet genoeg lucht krijgt. Oftewel je voelt je kortademig, krijgt hartkloppingen en voelt je gejaagd. Vaak kom je dan in een patroon terecht waarbij het steeds erger wordt. Probeer ervoor te zorgen dat je rustig blijft. Adem een paar keer rustig in en uit in je handen of in een zak. Je zal zien dat het daarna langzaam aan beter wordt. Probeer vooral niet in paniek te raken of heel diep te gaan ademhalen, dat maakt de klachten erger. Twijfel je of wat je voelt normaal is, neem dan contact met ons op.

Aan het einde van de zwangerschap kan je ook hartkloppingen en kortademigheid ervaren. Vaak heb je dit na een inspanning. Je bent nu op een punt gekomen waarbij de zwangerschap voor je lichaam een stukje zwaarder aan het worden is. Doe het rustig aan met bijvoorbeeld traplopen, wandelen en fietsen, maar blijf wel in beweging. Heb je naast de hartkloppingen en kortademigheid ook pijnklachten, neem dan contact met ons op.

Hoofdpijn

Veel vrouwen hebben last van hoofdpijn buiten de zwangerschap. Hoe dit zich ontwikkelt tijdens de zwangerschap verschilt enorm. De een heeft bijna geen klachten meer, terwijl de ander juist een toename in hoofdpijn ervaart.

Heb je migraine, dan is het belangrijk om te weten dat je de medicatie niet tijdens de zwangerschap mag blijven gebruiken. Dit geldt overigens voor alle medicatie, behalve paracetamol. Laat ibuprofen en vergelijkbare producten (NSAID’s) liggen. Ook paracetamol met codeïne moet je vermijden.

Kijk vooral waar de hoofdpijn vandaan komt. In veel gevallen wordt hoofdpijn veroorzaakt door een vochttekort. Tijdens de zwangerschap heb je meer vocht nodig dan daarbuiten. Drink daarom 2-3 liter per dag! Dat is best veel. Heb je moeite om hier aan te komen, of te weten hoe veel je drinkt? Vul halve liter flesjes met water, dan weet je wat je binnen krijgt.

Vermoeidheid is een andere grote veroorzaker van hoofdpijn. Neem voldoende rust en geef toe aan je lichaam als het aangeeft dat het meer rust nodig heeft dan normaal. Schaam je er niet voor, je lichaam is immers hard aan het werk. Wissel rust af met voldoende frisse lucht en beweging.

Heb je last van migraine, neem dan voldoende rust zodra je het op voelt komen en neem meteen paracetamol in.

Heb je vaak last van spanningshoofdpijn probeer dan eens ontspanningsoefeningen of kijk of er wat in je houding te verbeteren valt. Vaak kan je dit goed doen in samenwerking met een fysiotherapeut.

Heb je ineens onverklaarbare ernstige hoofdpijn, of voelt het alsof iemand een band hard om je hooft spant, neem dan contact met ons op. We willen dan graag meer weten over hoe het met je is.

Jeuk

Jeuk in de zwangerschap komt vaak voor en is erg vervelend! Het komt vaker voor aan het einde van de zwangerschap en de oorzaak is niet altijd bekend. Maar het kan onder andere komen door een huid die gevoeliger is en sneller uitdroogt dan normaal. De lever werkt daarnaast in de zwangerschap soms minder goed dan normaal. Daarom een paar adviezen:

  • Smeer je huid regelmatig in met een goede vocht inbrengende crème. Dit hoeft zeker niet van een duur merk te zijn.
  • Draag katoenen kleding, daarin zweet je minder.
  • Houd je nagels kort zodat je de huid niet kapot kunt krabben.
  • Gebruik mentholgel of calendulazalf.
  • Eet gezond.

Huidklachten zoals eczeem kunnen meer last geven tijdens de zwangerschap. Als je eczeem hebt, houd er dan rekening mee dat je niet altijd hormoonzalf mag blijven gebruiken tijdens de zwangerschap. Neem hiervoor contact op met de dermatoloog of met de huisarts.

De jeuk is vaak op armen of benen, maar soms ook op je buik. Meestal heb je geen uitslag. Mocht je dat wel hebben, laat het ons dan zien. In veel gevallen is de jeuk onschuldig, maar heel vervelend.

Heb je jeuk op je buik, handen en/of voetzolen, laat het ons dan weten. Dan willen we graag verder kijken.

Katten

Heb je katten, dan heb je tijdens de zwangerschap een goed excuus om de kattenbakken niet meer te verschonen. In uitwerpselen van katten kan zich namelijk de parasiet toxoplasmose bevinden. Deze kan gevaarlijk zijn voor het ongeboren kindje. Zorg er daarom voor dat je katten ook niet over het aanrecht laat lopen, of neem het goed af met een doekje. Dit geldt natuurlijk ook voor andere oppervlakken.

Als je houdt van tuinieren, dan is het verstandig om tijdens de zwangerschap handschoenen aan te doen. In de tuin kunnen kattenuitwerpselen liggen en ook in potgrond kan toxoplasmose zitten afkomstig van mest.

Koortslip

Een koortslip wordt veroorzaakt door het herpesvirus. Vaak begint het met een branderig gevoel rondom de lippen, kort daarna volgt er een blaasje. Na een poosje drogen deze blaasjes in en vormt zich een korstje. Na 1-2wk is het weer genezen. Dit is eern virus dat altijd in je bloed blijft. Wanneer je weerstand naar beneden gaat (tijdens je zwangerschap of in het kraambed), is de kans groot dat er weer een blaasje ontstaat. Tijdens de zwangerschap kan zo’n koortslip geen kwaad voor jou of het ongeboren kindje.

  • Tijdens de zwangerschap: op het moment dat je een blaasje rond je mond hebt, is het virus besmettelijk. Zoen dus niemand wanneer bovenstaande het geval is. Zorg ook dat je je handen goed wast met zeep en dat je het korstje niet openkrabt. Laat mensen ook niet uit jouw glas drinken. Je mag Zovirax gebruiken voor een oppervlakkig wondje zoals een koortslip. Voor overige medicatie adviseren we contact op te nemen met je apotheek of huisarts.
  • Na de geboorte: Voor kinderen tot een jaar is het herpesvirus erg gevaarlijk. Het is dus heel belangrijk dat jullie kindje het eerste jaar zeker niet besmet wordt met dit virus. Wanneer je na de geboorte een blaasje hebt rond je mond, zoen en knuffel dan niet met je baby of iemand anders, hoe moeilijk dit ook is. Plak tevens het blaasje af en zorg dat je regelmatig je handen wast. Met name voordat je jullie kindje oppakt of gaat verzorgen. Raak de koortslip niet aan en je kan overwegen een monddoekje te dragen. Dezelfde regels gelden natuurlijk ook voor je partner of visite met een koortslip.
Kuitkrampen

Veel zwangeren hebben ’s nachts last van kuitkrampen. Waarschijnlijk ontstaat deze kramp door een verminderde doorbloeding. Soms helpt het wanneer je benen iets hoger liggen dan je lijf. Leg bijvoorbeeld een paar handdoeken onder je matras. Een massage en/of wisselbad (eerst warm, dan koud en weer opnieuw) bevordert de bloedbloeding.

Leven voelen

Gemiddeld genomen voel je de baby rond de 20e week voor het eerste bewegen, maar dit kan dus ook eerder of later zijn. Vanaf de 26e week is het de bedoeling dat je de baby dagelijks voelt bewegen. Dan is de baby groot en sterk genoeg om bewegingen te maken die je moet voelen. Als dit niet het geval is, of de baby heeft een stuk minder bewogen die dag, dan is het goed om contact met ons op te nemen. Tip: Verdeel de dag in drie delen: ’s ochtends, ’s middags, ’s avonds. Alle drie de dagdelen moet de baby een aantal keer bewegen. Doet hij/zij dit niet, ga dan even rustig zitten of liggen en probeer contact te maken met je kindje. Je kan hierbij over je buik wrijven, maar een flinke por kan soms ook wonderen doen. Wanneer je dan nog steeds moeite hebt om de bewegingen van je kindje te voelen, of wanneer je je zorgen maakt, neem dan contact met ons op.

Melkvloed

In de zwangerschap is je lijf al bezig om zich voor te bereiden op de komst van jullie kindje. Je borsten dus ook. Deze zijn pas na de zwangerschap volledig klaar met de ontwikkeling. Al vrij vroeg in de zwangerschap kunnen je borsten melk gaan produceren, maar meestal gebeurt dit pas tegen het einde. Het is volledig normaal als er dus voor de geboorte van de baby al wat melk uit komt. Los van het feit dat het een normaal verschijnsel is, kan het wel vervelend zijn. Draag daarom een goede stevige bh, je kan zoogkompressen gebruiken om de melk in op te vangen. Zorg dat je je borsten schoon en droog houdt. Probeer vooral niet om de melk uit je borsten te masseren of knijpen, hier wordt het waarschijnlijk alleen maar erger van.

Misselijkheid/overgeven

Als je zwanger bent, maak je een hormoon aan die ervoor kan zorgen dat je misselijk wordt. Dit hormoon heet HCG en wordt afgegeven door het kindje. Deze misselijkheid is er meestal ’s ochtends, met of zonder braken. Het is begrijpelijk dat je dan niet zoveel zin hebt in eten, maar niet eten maakt het vaak juist erger. De misselijkheid kan ook pas later op de dag ontstaan of erger worden. Het kan zijn dat je niet meer tegen bepaalde luchtjes kan. Ook vermoeidheid speelt een rol in hoe misselijk je bent. Meestal verdwijnen de klachten van misselijheid en braken na 12 tot 16 weken.

  • Drink of eet ’s ochtends meteen iets. Het beste is om dit te doen vóórdat je je bed uitkomt. Leg de avond ervoor iets klaar, bijvoorbeeld rijstwafel of cracker. Of vraag je partner of hij/zij ontbijt op bed wil brengen.
  • Verdeel je eetmomenten over de dag. Eet kleine beetjes, maar dan wat vaker op een dag. Zo is je maag altijd een beetje gevuld en dat werkt de misselijkheid wat tegen.
  • Het is belangrijk dat je voldoende vocht binnenkrijgt, met name water en thee. Zorg ervoor dat je ook je vochtinname beperkt tot kleine beetjes, maar dan vaker op een dag.
  • Vet of gekruid eten kan de misselijkheid versterken, net als koolzuurhoudende dranken, vermijd dit dus.
  • Door de misselijkheid kan je wat afvallen, dit is meestal niet erg.

Wanneer je veel gewicht verliest, minder plast dan normaal, helemaal niets binnen kan houden (dus ook geen vocht) of gewoon wil overleggen in verband met ongerustheid, neem dan contact met ons op.

Obstipatie

Onder invloed van de zwangerschapshormonen werken je spieren minder goed. Dus ook de spieren die zorgen voor de darmperistaltiek. Hierdoor kunnen je darmen trager gaan werken en kan je last krijgen van verstopping ofwel obstipatie. Obstipatie kan je tegengaan/verminderen door:

  • Regelmatig te eten, sla vooral je ontbijt niet over.
  • Veel vezels te eten (dit zit onder andere in volkoren producten).
  • Minstens 2 stuks fruit (met name kiwi’s en druiven werken laxerend) en 200gr groente te eten.
  • Vermijd witbrood, chocola, sterke thee en bananen.
  • Laat ook de laxerende kruidenthee staan, deze is niet bedoeld voor zwangere vrouwen.
  • Gebruik extra zemelen. Meng een eetlepel of 3 door je yoghurt of vla. Zorg er dan wel voor dat je hier extra bij drinkt, want zemelen nemen veel vocht op.
  • Drink eventueel Roosvicee Laxo.
  • Zorg voor voldoende beweging, hierdoor stimuleer je de darmen.
  • Als je aandrang hebt, ga dan ook naar de wc en neem er rustig de tijd voor. Kantel je bekken, leun wat achterover.

Kijk voor meer voedingstips op www.voedingscentrum.nl

Roken, alcohol en drugs

Op het moment dat je stopt met anticonceptie is het verstandig om al gestopt te zijn met roken. Naast dat roken de vruchtbaarheid vermindert, vergroot het de kans op onder andere een miskraam, aangeboren afwijkingen, vroeggeboorte of het overlijden van het kindje. Wat bij wie gebeurt, dat weten we niet. Het is niet zo dat een bepaalde hoeveelheid veel minder schadelijk is. Natuurlijk is het wel zo dat hoe meer je rookt, hoe groter de kans is op complicaties. Ook als je weinig rookt kunnen er echter al complicaties ontstaan.

Meeroken is net als roken ongezond. Meeroken doe je wanneer je in dezelfde ruimte bent als iemand die rookt. De schadelijke stoffen kunnen uren blijven hangen. Vraag daarom of er bij jullie in huis niet meer gerookt wordt en probeer plekken waar er binnen wordt gerookt te mijden.

Lukt het je niet om meteen te stoppen, probeer dan in ieder geval te minderen, maar houdt wel voor ogen dat stoppen echt een stuk beter is. Ook gaan bepaalde argumenten zoals: ik stop na de echo, niet helemaal op. Ook dan kan het al schadelijk zijn geweest voor de zwangerschap.

Heb je moeite om te stoppen met roken, geef het aan. Misschien kunnen we je helpen, of naar een zorgverlener verwijzen die je kan helpen. Het is in ieder geval zo, dat je beter eerlijk kunt zijn over het feit dat je rookt en hoe veel je rookt. Zo kunnen wij beter risico’s inschatten en je helpen.

Het gebruik van alcohol tijdens de zwangerschap geeft een verhoogd risico op een miskraam en op aangeboren afwijkingen (FAS). Omdat je vaak al zwanger bent voordat je het kan weten, raden we aan om te stoppen met drinken bij het stoppen van de anticonceptie.

Er is geen veilige hoeveelheid alcohol! Ook 1 glas kan schadelijk zijn voor de baby. Natuurlijk is er een verschil tussen veel of weinig drankgebruik, maar elk lichaam is anders. We weten niet wanneer het schadelijk is voor de baby. Houd er rekening mee dat de baby dezelfde hoeveelheid alcohol in het bloed heeft als jij. Alleen is het lichaam van de baby veel kleiner, waardoor het een ander effect heeft op organen zoals hersenen en lever. Daarnaast is de lever nog niet goed ontwikkeld en kan het de alcohol veel moeilijker afbreken.

Heb je moeite om te stoppen met drinken, bespreek het met ons of je huisarts.

Het gebruik van drugs (zowel soft- als harddrugs) beïnvloedt de vruchtbaarheid van zowel man als vrouw. Daarnaast is het schadelijk voor het ongeboren kindje. Het kan leiden tot een miskraam, aangeboren afwijkingen, vroeggeboorte of het overlijden van het het kindje. Daarnaast kan het kindje in sommige gevallen verslaafd geboren worden. Stop daarom met het gebruik van drugs voordat je stopt met anticonceptie.

Gebruik je drugs tijdens de zwangerschap. Vertel het ons dan eerlijk. We kunnen je dan helpen te stoppen en/of maatregelen treffen om jou en je kindje na de bevalling te helpen.

Slapeloosheid

Slapeloosheid is een veel gehoorde klacht tijdens de zwangerschap.

Hier een aantal tips om het te verminderen:

  • Vermijd cafeïne houdende dranken, zoals koffie of thee.
  • Ga naar bed als je ook echt slaperig bent.
  • Doe ontspanningsoefeningen.
  • Als je na 15 tot 20 minuten nog niet slaapt, ga dan weer uit bed en ga pas weer liggen als je slaperig bent.
  • Drink een kopje citroenmelissethee voor het slapen gaan.
  • Zorg voor regelmaat in je ritme, dus sta elke dag rond het zelfde tijdstip op.
  • Ga overdag niet slapen als je verder geen lichamelijke ongemakken hebt, of ‘s nachts gewoon niet slaperig bent.
Spataderen

Als je zwanger bent heb je een verhoogde kans op spataderen. Hiervan zijn wederom de zwangerschapshormonen de boosdoener. Zoals eerder gezegd zorgen ze voor slappere spieren. Dit geldt dus ook voor de kleine spiertjes in je bloedvaten. Je kunt spataderen op je benen krijgen, maar soms ook op je schaamlippen. Door de groei van je baarmoeder en kindje komt er meer druk te staan op de vaten die van je benen naar je hart lopen. Door het toenemen van die druk wordt de kans op spataderen dus ook groter. Na de bevalling nemen de spataderen meestal snel (en vanzelf) af. Je kunt spataderen (gedeeltelijk) voorkomen door voldoende te bewegen. Op deze manier wordt de bloeddoorstroming gestimuleerd en zorgen je beenspieren ervoor dat het bloed weer naar boven gestuurd wordt. Zorg dat je niet met je benen over elkaar zit, dit kan de aders afklemmen. Door bijvoorbeeld een paar handdoeken onder het voeteneinde van je matras te leggen, verhoog je deze iets. Hierdoor stroomt het bloed weer makkelijker de goede kant op. Het kan zijn dat je steunkousen nodig hebt. Als je denkt dat dit het geval is overleg dit dan met ons of met je huisarts.

Sterretjes zien

Het zien van sterretjes in de zwangerschap kan een aantal oorzaken hebben. Als je een lage bloeddruk hebt kan het zijn dat je soms sterretjes ziet. Dit is dan vaak wanneer je snel opstaat vanuit een zittende positie, of wanneer je lang staat, bijvoorbeeld in de rij voor de kassa. Sterretjes zien als gevolg van een lage bloeddruk kan geen kwaad. Ga wel weer even zitten, zodat je even rustig bij kan komen. Het kan ook zijn dat je sterretjes ziet omdat je bloedsuiker te laag is. Eet regelmatig kleine hoeveelheden. Een andere reden kan zijn dat je bloedarmoede hebt. Hierop controleren we je bloed meerdere malen in de zwangerschap. Als er sprake is van bloedarmoede bespreken we dat, samen met de vervolgstappen, tijdens het spreekuur. Tot slot kan het zien van sterretjes voorkomen in combinatie met een of meerdere klachten als: niet lekker voelen, hoofdpijn, misselijkheid, braken, pijn tussen de schouderbladen of een strak gevoel in de bovenbuik (met name rechts boven). Deze klachten heb je dan gedurende de hele dag en zakken eigenlijk niet meer af. Mocht je een of meerdere van bovenstaande klachten hebben, neem dan direct contact met ons op.

Vaak plassen

Tijdens je zwangerschap maak je meer urine aan. Ook drukt, door de groei, de baarmoeder tegen de blaas. Daar komt nog eens bij dat de spierwand van je blaas iets zwakker is dan normaal. Aan het einde van de zwangerschap zit er ook nog eens een hard hoofdje in de buurt van je blaas. Dat is een hele lijst met dingen die ervoor kunnen zorgen dat je vaker moet plassen in de zwangerschap. In de laatste periode van de zwangerschap kan het zelfs zijn dat je ongewild urineverlies hebt. Ga vooral niet minder drinken, dit kan ervoor zorgen dat je een blaasontsteking ontwikkelt! Ga naar de wc als je aandrang hebt en probeer het niet op te houden. Zorg dat je goed uitplast. Zit rechtop op de wc en kantel je bekken nog even naar voren en naar achteren nadat je denkt dat je klaar bent. Soms komt het laatste restje op deze manier toch naar buiten.

Vaginale afscheiding

In de zwangerschap is het heel normaal als je meer afscheiding hebt. Het kan ook wat wateriger zijn. Je hele lijf is beter doorbloed in de zwangerschap, je vagina dus ook. Er worden hier dus meer dode huidcellen afgestoten. Daar komt bij dat het hormoon oestrogeen ervoor zorgt dat je meer glycogeen aanmaakt. Dit is een goede voedingsbodem voor bepaalde bacteriën en schimmels. In de zwangerschap heb je dus een verhoogde kans op een vaginale schimmelinfectie, dit wordt ook wel candida genoemd. Je kan dit soms voorkomen door katoenen ondergoed te dragen. Gebruik geen inlegkruisjes, door het plastic wat hierin zit kan het wat meer gaan ‘broeien’. Dit kan als gevolg hebben dat de afscheiding erger wordt. Tot slot, was je vagina en schaamlippen niet met zeep! Dit veranderd de zuurtegraad alleen maar. Je vagina is prima in staat om dit zelf te regelen. Gewoon spoelen met water is afdoende. Wel is het goed om contact op te nemen met je huisarts in de volgende gevallen:

  • Wanneer je afscheiding een groenige kleur krijgt.
  • Wanneer je afscheiding een stuk brokkiger is dan voorheen.
  • Wanneer je last krijgt van jeuk en/of pijn.
  • Wanneer je afscheiding anders gaat ruiken.
  • Wanneer je vagina rood/geïrriteerd is.
Vergeetachtigheid

Onder invloed van hormonen wordt je in de zwangerschap wat vergeetachtig. De zogenaamde zwangerschapsdementie. Zorg er daarom voor dat je alle belangrijke dingen, zoals afspraken, op schrijft. Wanneer je bij ons op controle komt, schrijf dan ook je vragen vast op.

Verkoudheid

Door de verlaagde weerstand heb je in de zwangerschap meer kans om verkouden te worden of langer verkouden te blijven. Naast gezonde voeding, kun je gaan stomen. Dit geeft vaak wat verlichting. Alleen dampend water is genoeg, je hoeft hier niks bij te voegen. Evt. kan je een fysiologische zoutoplossing gebruiken als Otrivin baby neusspray. Als de klachten blijven aanhouden, neem dan contact op met je huisarts.

Vermoeidheid

Deze klacht komt bijna bij elke zwangere voor. Met name in het begin en aan het einde van de zwangerschap. Dit heeft een aantal oorzaken:

  • Het zwanger zijn kost je lichaam veel energie. Per dag staat dit gelijk aan ongeveer 3 uur langer werken. Qua energieverbruik heb je er dus een 20-urige werkweek bij.
  • Door misselijkheid heb je vaak minder eetlust. Ook al merk je daar misschien nog niet zoveel van, er gebeurt al wel heel veel in het begin van de zwangerschap. Dit kost veel energie. Door de verminderde eetlust, krijg je minder energie binnen, terwijl je juist meer nodig hebt. Hierdoor kan je je sneller vermoeid voelen.
  • Slecht slapen: Door bewegingen van het kindje, vaak plassen, harde buiken, of gewoon de slaap niet kunnen vatten. Met name aan het einde van de zwangerschap komt dit voor.
  • Bloedarmoede: Dit kan een oorzaak zijn van vermoeidheid, daarom onderzoeken we je bloed in de zwangerschap meerdere malen hierop.
  • Hormonen: Door de hormonen heb je misschien meer te maken met stemmingswisselingen en verschillende emoties. Dit kost ook energie.
Vocht vasthouden (oedeem)

De zwangerschapshormonen zorgen ervoor dat je meer vocht vasthoudt. Een andere oorzaak voor het vasthouden van vocht, is dat de groeiende baarmoeder de afvoer van vocht vanuit je onderlichaam belemmert. Hierdoor kan het vocht niet goed terugstromen vanuit je benen weer naar boven. Het vocht hoopt zich dus op. Bij warmte en weinig beweging kan dit verergeren. Zorg er dus voor dat je genoeg beweging krijgt. Drink ook veel zodat de afvoer van het vocht weer op gang kan komen of kan verbeteren. Door wat handdoeken of kussens onder het voeteneind van je matras te leggen, liggen je voeten en benen wat hoger.

Voeding en foliumzuur

Een gezond en gevarieerd voedingspatroon tijdens de zwangerschap is erg belangrijk! Je kan hierbij de schijf van vijf aanhouden. Zo zorg je er voor dat je van elk product voldoende, maar niet te veel binnen krijgt. (kijk voor meer informatie over de schijf van vijf op www.voedingscentrum.nl)

Het is belangrijk dat je alle vitaminen en mineralen binnen krijgt die je nodig hebt. Daarom volgen hieronder een aantal tips en adviezen.

Supplementen

Voordat je zwanger werd, ben je misschien al begonnen met het slikken van foliumzuur. Over het algemeen in 0,4 mg oftewel 400 µg voldoende. Dit kan je los slikken, of in een volledig supplement. Je mag met foliumzuur door gaan tot en met de 10e week van de zwangerschap.

Het is daarnaast belangrijk dat je voldoende vitamine D binnen krijgt. Vitamine D zorgt er voor dat calcium uit de voeding wordt opgenomen en dit zorgt voor een goede botopbouw bij de baby. Slik daarom dagelijks 10 microgram vitamin D.

Als je verder gezond en gevarieerd eet heb je in principe geen vitamine supplementen nodig. Soms heb je een sterk verminderde eetlust aan het begin van de zwangerschap, dan kan het wel verstandig zijn om supplementen te blijven slikken. Slik je een supplement, kies er dan altijd een voor zwangeren. Voor tips over voldoende ijzer binnenkrijgen en opnemen etc. kijk op www.voedingscentrum.nl

Dieet

Het volgen van een dieet om af te vallen tijdens de zwangerschap wordt afgeraden. Het kan betekenen dat je kindje op deze manier niet voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt.

Ben je vegetariër let er dan goed op dat je voldoende ijzerrijke producten binnenkrijgt. Eet je wel vis, blijf dit dan doen tijdens de zwangerschap.

Heb je overgewicht of ondergewicht en wil je tijdens de zwangerschap op een gezonde manier aankomen, maak dan een afspraak bij een diëtiste. Zij kan je daarin goed adviseren. Kijk bij links voor een diëtiste.

Ramadan

Als je zwanger bent hoef je niet mee te doen aan de ramadan. Het is niet goed voor jou en je kindje om lange periodes niets te eten en te drinken. Haal het vasten daarom liever op een later tijdstip in.

Wat mag ik niet eten en wat mag ik met mate eten.

De meest voorkomende producten die je niet mag eten, weet je waarschijnlijk al. Geen rood vlees, geen rauwmelkse kazen, geen alcohol.

Maar wist je ook dat je geen gevacumeerde gerookte zalm mag eten, geen salami en voorzichtig moet zijn met een aantal kruiden? Zo is er nog een heel aantal dingen. Voor een uitgebreide lijst, die altijd up to date is verwijzen we graag naar www.voedingscentrum.nl. Klik onderaan op Ik ben zwanger, daar vind je handige opties met informatie.

Belangrijk: Let altijd goed op hygiëne. Zorg er voor dat je groenten goed wast, geen producten over de datum eet en etenswaren niet te lang in de koelkast laat liggen. Wees extra voorzichtig met producten zoals kip.

Zwangerschapsmasker/pigmentatie

Je bent in je zwangerschap gevoeliger voor het aanmaken van pigment. Dit wordt veroorzaakt door UV-straling. Ook moedervlekken en sproetjes vallen hieronder en kunnen dus sneller ontstaan wanneer je zwanger bent. Bij veel vrouwen ontstaat er in de loop van de zwangerschap een soort streep over de buik die tot een paar centimeter boven de navel loopt. Deze streep verdwijnt weer na de zwangerschap. Een zwangerschapsmasker daarentegen, verdwijnt niet per se weer na de zwangerschap. Smeer je dus in de zomer en op vakantie goed in! Het liefst met een zonnebrandcrème die een hoge factor heeft. Probeer niet te lang in de volle zon door te brengen, maak gebruik van een parasol of iets dergelijks als je toch buiten wil zitten. Ga zeker niet onder de zonnebank.